Sensey (先生, sensey?, "əvvəl doğulmuş", "öncəgörən", "yaşca böyük")[1] — Yaponiyada müəllim, həkim, yazıçı, rəhbər və ya digər nüfuzlu şəxsə,[2] həmçinin yaşca xeyli böyük adama hörmət əlaməti kimi işlədilən müraciət forması. Ümumiyyətlə şəxsin adından sonra işlənir və "müəllim" mənasındadır.[3][4] Eyni söz Koreyada da (kor. 선생님, sonsennim) oxşar məna daşıyır.[5] Çində bu sözün ekvivalenti olan "syanşen" (hərf. "cənab") rəsmi və nəzakətli müraciət formasıdır.[6][7]
Bundan başqa, bu söz ingilis dilinə "Sensei" kimi qəbul edilmişdir. Bu, "mentor", "tələbə", "müəyyən yerdə təhsil almış" və ya "sosial biliklərə malik kimsə" mənasında istifadə olunur. Yapon dilindəki "sensey" sözündən bir qədər daha mürəkkəb söz hesab olunur.[8] Həmçinin, Palau dilində də mövcuddur.[9]
Termini təşkil edən iki heroqlif birbaşa "əvvəl doğulmuş" kimi tərcümə edilir. Bu, müdrikliyə yaş və təcrübə əsasında öyrədən birini nəzərdə tutur.[10]
Bu termin e.ə. V əsrdən gec olmayaraq Çində meydana gəlmişdir. Şərq mədəniyyətində, xüsusilə Çin mədəniyyətində böyüklərə hörmət geniş yayılmışdır. Yaşca böyük olan şəxs daha müdrik hesab edilir, buna görə də gənclər onlara hörmət göstərməli və məsləhət üçün müraciət etməlidirlər. Müəllim yaşca böyük və buna görə də daha müdrik sayılan insanla eyniləşdirilir, nəticədə müəllimlərə də ata-babalar kimi eyni hörmət göstərilir. Bu münasibət Konfutsi təlimlərində — yəni Konfutsinin ideyalarında əsaslandırılır. Filosof indiki firavanlığın əsasını keçmişin dəyərlərinə hörmətlə yanaşmaqda görürdü.[11]
Qədim zamanlarda "syanşen" cinsindən asılı olmayaraq istifadə edilən bir titul idi, lakin sosial statusu və hörməti olan müstəqil şəxslərin əksəriyyəti kişilər olduğuna görə bu, çox az sayda qadına aid edilmişdir. Müasir dövrdə "syanşen" sözü kişilər üçün bir titula çevrilmişdir. XXI əsrə daxil olduqdan sonra Çin akademik dairələri "syanşen" sözündən spesifik kimlikləri olan qadınlara üçün istinad etmək üçün istifadə edilməsi ilə bağlı müzakirələr olmuşdur.[11][12][13]
- ↑ "先生". Kōjien Japanese Dictionary.
- ↑ Tuttle. Secrets of the Samurai. Ratti & Westbrook. 1973.
- ↑ "Sense". Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary.
- ↑ "先生 (xiānsheng)". Collins Mandarin Chinese Dictionary.
- ↑ Олег Кирьянов. 1. Страна вечных студентов: Говорим «сонсэнним» – думаем «глубокоуважаемый наставник» // Корея без вранья. Рипол-классик. 2013. ISBN 978-5-386-08381-6.
- ↑ "Web韻圖 ～廣韻檢索～". suzukish.s252.xrea.com. İstifadə tarixi: 18 oktyabr 2022.
- ↑ Lim Kean Ghee. The History of Medicine and Health in Malaysia. Petaling Jaya: self. 2016. 20–1. ISBN 978-983-40800-1-3.
- ↑ 太田智美. "Adobeが人工知能「アドビ先生」発表 名前の由来は？". ITmedia. 2016-11-3. İstifadə tarixi: 2016-12-23.
- ↑ パラオ語-英語辞典
- ↑ Akiyama, Jun. "Aikido Information: Language: Sensei/Shihan as "Teacher" in Japanese". AikiWeb. İstifadə tarixi: 2 dekabr 2010.
- ↑ 1 2 何英楠. "《"先生"性别争议之我见》". 山西青年 (çin). 山西省太原市: 山西青少年报刊社 (2016年第11期). 2016: 49–50. ISSN 1006-0049. İstifadə tarixi: 28 fevral 2023.
- ↑ 周有光. "《女士不宜称先生》". 中国语文现代化学会2003年年度会议论文集 (çin). 中国 (2003年). 2003. 28 fevral 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 fevral 2023.
- ↑ 李远明. "《女士无妨称先生》". 汉字文化 (çin). 北京市: 北京国际汉字研究会 (2007年). 2007: 95. ISSN 1001-0661. İstifadə tarixi: 28 fevral 2023.