Yuris Upatnieks (latış. Juris Upatnieks; 7 may 1936, Riqa) — Latviya və ABŞ fiziki və ixtiraçısı, holoqrafiya sahəsinin pionerlərindən biri.
| Yuris Upatnieks | |
|---|---|
| latış. Juris Upatnieks | |
 | |
| Doğum tarixi | 7 may 1936 (89 yaş) |
| Doğum yeri | |
| Elm sahəsi | fizika |
| İş yeri | |
| Təhsili | Akron Universiteti |
| Tanınır | Leyt-Upatnieks holoqramının yaradıcısı |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |
Robert Qordon mükafatı (1965) Vud mükafatı (1975) Holli medalı (1976) Latviya Elmlər Akademiyasının "Böyük" medalı (1999) Valter Tsap mükafatı (2007) Emmet Leyt medalı (2010) |
Upatnieks İkinci Dünya müharibəsinin sonlarında valideynləri ilə birlikdə Latviyanın Sovet işğalından qaçdı və Almaniyadan sığınacaq istədi. 1951-ci ildə ailə ABŞ-yə mühacirət etdi. Ohayo ştatının Akron şəhərinin orta məktəbində oxudu və Akron Universitetində elektrik mühəndisliyi ixtisası üzrə təhsil alaraq 1960-cı ildə burada bakalavr dərəcəsinə yiyələndi. Bundan sonra Miçiqan Universitetinin Elm və Texnologiya İnstitutunda oxudu və 1965-ci ildə elektrik mühəndisliyi üzrə magistr dərəcəsi aldı. 1973-cü ildən 1993-cü ilədək Miçiqan Ətraf Mühit Tədqiqat İnstitutunda çalışmış və Ann Arboradakı Miçiqan Universitetinin Elektrik və Kompüter Mühəndisliyi Bölməsinin adyunkt professoru olmuşdur. Orada o, 1996-cı ilə qədər optika üzrə laboratoriya kursu tədris edirdi. 1993-cü ildən 2001-ci ilə qədər Ann Arborada "Applied Optics" üzrə konsultant idi. 1996-2001-ci illərdə o, həm də Miçiqan Universitetinin maşınqayırma mühəndisliyi və tətbiqi mexanika bölməsində tədqiqatçı idi.
1964-cü ildə Emmett Leyt ilə birlikdə ABŞ-də ilk üç ölçülü holoqramları nümayiş etdirdi və Leyt ilə birlikdə 1962-1964-cü illərdə bir sıra texniki sənədlər nəşr etdi.[1][2]
2009-cu il tarixində vəziyyətə görə, Upatnieks 19 patentə sahibdir. Onlar arasında holoqrafik silah nişangahı da yer alır.[3]
Leyt və Upatnieksin işləri bu gün də ordu tərəfindən optik nişangahların istehsalında istifadə olunur, həmçinin onların qurduğu sistemlər hərbi və mülki aviasiya cihazlarında da tətbiq olunur, onların təklif etdikləri holoqram qeyd sxemləri isə bir çox sahələrdə istifadə olunur.[4]
1975-ci ildə Amerika Optika Cəmiyyətinin R. V. Vud mükafatını və 1976-cı ildə Amerika Mexanika Mühəndisləri Cəmiyyətinin "Holli" medalını (ing. Holley Medal) aldı. 1976-cı ildə Amerika İxtira və İnnovasiya İnkişafı Assosiasiyası tərəfindən "İlin ixtiraçısı" seçildi. O, Optika Cəmiyyəti və Beynəlxalq Optika Mühəndisliyi Cəmiyyətinin üzvüdür, bundan başqa o, həmçinin Latviya Elmlər Akademiyasının üzvlüyünə sahibdir, hətta 1999-cu ildə sonuncudan "Böyük" medala layiq görülmüşdür.
Upatnieks holoqrafiya və uzlaşma radiasiyası sahələrində iyirmi ABŞ Patentinin sahibi və ya ortaq sahibidir.
| Patent
rəqəmi |
Mövzu | Təqdim
olunduğu il |
|---|---|---|
| Uzlaşma təkan bağlamasının istifadəsi ilə "Wavefront" yenidən qurma prosesi | 1970 | |
| Holoqrafiyada məkan tezliyinin azaldılması | 1970 | |
| Şəffaf cisimlərin uzlaşma işıqla təsvir edilməsi metodu | 1970 | |
| Mənbənin uzlaşmasına azaldılmış tələblərlə cüt şüalı holoqrafiya | 1970 | |
| Holoqrafik vibrasiya analizi metodu və aparatı | 1970 | |
| "Wavefront" yenidən qurma prosesi | 1971 | |
| Şəffaf cisimlərin uzlaşma işıqla təsvir edilməsi metodu | 1972 | |
| Yenidənqurma zamanı əlavə səpələnən quruluşundan istifadə edərək holoqrafik məlumatların azaldılması üsulu | 1972 | |
| Şəffaf səthdə dəyişikliklərin aşkar edilməsi metodu | 1973 | |
| "Wavefront" yenidən qurma prosesi | 1974 | |
| Holoqramlar | 1975 | |
| Holoqrafik işıq nişangahı | 1977 | |
| Holoqram proyektoru | 1977 | |
| Genişlənmiş holoqrafik şəkillərin aberrasiyasının düzəldilməsi | 1980 | |
| Uzlaşma optik korrelyatoru | 1981 | |
| Haşiyə rəngləməsi olan holoqramların qeyd edilməsi və göstərilməsi üçün metod və aparat | 1987 | |
| Kompakt proyeksiya ekranı | 1987 | |
| Kompakt holoqram displeyi və kompakt holoqramların hazırlanması üsulları | 1992 | |
| Kompakt holoqrafik nişangahı | 1996 | |
| Yastı hissələrin nisbi bucaq biroxluluğun sürətli ölçülməsi üçün optik metod və sistem | 2004 |
- ↑ Leith E. N. and Upatnieks J. Wavefront reconstruction with diffused illumination and three-dimensional objects // J. Opt. Soc. Am.—1964.—V. 54.—P.1295.
- ↑ "Holoqrafiya". 24 iyul 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 aprel 2021.
- ↑ — Compact holographic sight (Issued Jan. 9, 1996)
- ↑ "Иллюзия объекта". 8 oktyabr 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 avqust 2010.